Guillaume-Benjamin-Amand Duchenne (1806–1875) był francuskim neurologiem, który jako jeden z pierwszych badał zależność między ekspresją twarzy a aktywnością mięśni. Jego prace miały ogromne znaczenie dla fotografii portretowej, ponieważ udowodnił, że szczere emocje są widoczne poprzez specyficzne napięcie mięśni twarzy.
Eksperymenty Duchenne’a i ich znaczenie
Duchenne przeprowadził pionierskie eksperymenty nad mimiką i emocjami, stymulując różne mięśnie twarzy za pomocą prądów elektrycznych. Chciał sprawdzić, które mięśnie odpowiadają za konkretne emocje i czy można je kontrolować niezależnie od woli człowieka.
Jak wyglądały jego eksperymenty?
🔹 Używał elektrod do pobudzania określonych mięśni twarzy pacjentów.
🔹 Fotografował ich reakcje, aby zarejestrować zmiany w ekspresji.
🔹 Dzięki temu ustalił, które mięśnie są odpowiedzialne za szczery uśmiech, smutek, zaskoczenie i inne emocje.
Jego badania doprowadziły do rozróżnienia dwóch rodzajów uśmiechu:
1️⃣ Uśmiech wymuszony – angażuje głównie mięsień jarzmowy większy, który podnosi kąciki ust, ale oczy pozostają „martwe”.
2️⃣ Uśmiech Duchenne’a – angażuje zarówno mięsień jarzmowy większy, jak i mięsień okrężny oka, co powoduje delikatne zmarszczki wokół oczu i sprawia, że uśmiech wygląda autentycznie i szczęśliwie.
🔹 Duchenne udowodnił, że prawdziwy uśmiech nie może być w pełni kontrolowany – jeśli oczy nie są zaangażowane, wygląda nienaturalnie.
Związki Duchenne’a z fotografią
📸 Jego eksperymenty były jednymi z pierwszych zastosowań fotografii w nauce – używał aparatu do dokumentowania zmian mimiki.
📸 Opublikował swoje odkrycia w książce „Mécanisme de la physionomie humaine” (1862), zawierającej fotograficzne ilustracje twarzy pod wpływem różnych bodźców.
📸 Jego prace zainspirowały Charlesa Darwina, który wykorzystał je w książce „The Expression of the Emotions in Man and Animals” (1872).
📸 Stworzył podwaliny pod psychologię emocji, co później wykorzystano w badaniach nad wykrywaniem kłamstw i analizą wyrazów twarzy (np. Paul Ekman, „Mikroekspresje”).
Znaczenie jego odkryć w fotografii portretowej
🎭 1. Szczery uśmiech jest kluczowy – portret wygląda lepiej, gdy model angażuje zarówno usta, jak i oczy. Fotograf powinien dążyć do uśmiechu Duchenne’a, a nie wymuszonego grymasu.
👀 2. Oczy mówią więcej niż usta – emocje są bardziej widoczne w oczach niż w ustach. Warto zwracać uwagę na napięcie mięśni wokół oczu.
📸 3. Naturalność vs. pozowanie – osoby pozujące często przybierają „fałszywe” miny. Fotograf powinien umiejętnie rozluźnić modela, aby uzyskać autentyczną ekspresję.
🤔 4. Różne mięśnie = różne emocje – znajomość mięśni twarzy pozwala lepiej kierować modelem. Np. lekko uniesione brwi + opuszczone kąciki ust = zaduma, nostalgia.
😏 5. Mikroekspresje mają znaczenie – ulotne momenty (np. delikatne uniesienie kącika ust, lekkie zmrużenie oczu) często czynią portret bardziej wyrazistym niż sztucznie ustawione pozy.
Podsumowanie
Duchenne jako pierwszy udowodnił, że emocje mają swoje fizyczne odbicie w napięciu mięśni twarzy. Jego badania pomagają fotografom portretowym lepiej rozumieć, jak uchwycić autentyczność w portrecie. Dzięki jego odkryciom wiemy, że to nie tylko usta, ale przede wszystkim oczy tworzą prawdziwe emocje na zdjęciu.
Zaciekawiłem Cię?
Fotograf portrecista Robert Gołębiewski 